Dziś jest 2024.03.28 czwartek
 
 aktualności
 misja Bijsk
 perelki
 fotografie
 historia
 przewodnik
 wyprawy
 strefa audio
 strefa VIDEO
 kontakt
 wsparcie
 ogloszenia
 linki
 
 

 

 

o.Andrzej Obuchowski
659301 Region Altai,
Biysk-1 Box-5, Russia

catholic@misja-bijsk.org
webadmin@misja-bijsk.org

 

A. Kuzniecow "Ałtaj - Aktru" (fizyczno-geograficzna charakterystyka doliny Aktru)
w tłumaczeniu Tomka Najgrakowskiego
Poniższy tekst jest zamieszczony na stronach www.misja-bijsk.org dzięki urzejmości
Rafała Chlebickiego, oryginał znajduje się na stronie
http://www.3miasto.net/~rchleb/altaj/aktru.html

 

Już 15 lat działa w Ałtaju obóz alpinistyczny "Aktru". Przebywały tu tysiące alpinistów, wyrośli miejscowi "mistrzowie sportu".  Do obozu chętnie przyjeżdżają nie tylko sportowcy z Ałtaju, Uralu i Syberii, zawsze można tu spotkać alpinistów z Moskwy i Leningradu, z Przybałtyki i Ukrainy.
Ostatnimi laty ten zadziwiająco piękny górski region cieszy się coraz większą popularnością. Nienaruszona przyroda tego przepięknego zakątka naszego kraju, niezwykłe połączenie gór z syberyjską tajgą, bliskie podejścia pod szczyty, możliwość pierwszych wejść - przyciąga tu coraz więcej alpinistów. Stąd też w rejonie znajdują się klasyfikowane drogi wszystkich kategorii trudności, od 1A do 5B włącznie.
Niestety, jeszcze niewiele napisano o tym miejscu. W literaturze geograficznej dość trudno znaleźć opis okolic Aktru. Niniejszy, bardzo krótki opis wąwozu Aktru, oparty zarówno na materiałach ekspedycji z Uniwersytetu Tomskiego, jak i na prowadzonych przez autora w ciągu czterech lat obserwacjach, stawia sobie za cel częściowe wypełnienie tej luki.
"Aktru"1 w tłumaczeniu z ałtajskiego oznacza "biały dom" lub "białe mieszkanie". Obóz alpinistyczny "Aktru" znajduje się w wąwozie tej samej nazwy. Położony jest w lesie, w szerokiej części doliny rzeki Aktru, na wysokości 2150m. Jego początki sięgają roku 1938, ale działalność po wojnie wznowił dopiero od 1953 r.

Orografia

Góry Ałtaj leżą na południu Syberii. Blisko stykają się z  pasmami Ałtaju Kuźnieckiego, Salairu, Sajanu Zachodniego, Tannu-Oła i Ałtaju Mongolskiego. Ałtaj jest z nimi związany i orograficznie i strukturalnie, dlatego trudno wyznaczyć wyraźną granicę między nim a wspomnianymi górami.
Pod względem orograficznym wyróżnia się w radzieckim Ałtaju trzy następujące główne części : "biełki" Północno-Czujskie, Południowo-Czujskie i Katuńskie.  Węzeł górski Bisziirdu, w którym znajduje się interesujący nas basen rzeki Aktru, stanowi centralną część grzbietu Północno-Czujskiego. Na jego zboczach rozpoczynają swój bieg rzeki: Aktru i Maaszej na północy, Dżeło na południowym wschodzie,  Karagem na południu, Szawło i Jungur na zachodzie. Orograficzny schemat gór Bisziirdu składa się z dwóch grzbietów: Głównego na południu i Pieriedowogo( (przedniego) na północy, połączonych krótkim przesmykiem i przełęczą Maaszej. Poszczególne szczyty tego węzła wznoszą się powyżej 4000m. Obniżenia w graniach, stanowiące granice basenów lodowcowych, nie opuszczają się zwykle poniżej 3600-3700m. Dzięki wysokości i znacznemu rozgałęzieniu zboczy góry Bisziirdu stanowią jedno z głównych centrów zlodowacenia na Ałtaju.
Rzeka Aktru bierze swój początek z akturskich  lodowców. Jej źródła od ujścia z gór w Kurajski step dzieli około 15 km. W środkowej części doliny rzeka rozdziela się na mnóstwo odnóg i dopływów a dolina rozszerza się do około 1 km. Od południa basen Aktru  ograniczony jest Głównym grzbietem "biełek" Północno-Czujskich, od północy Kurajskim stepem, ze wschodu odgałęzieniem Przedniego grzbietu, zwanym Kzyłtasz, z zachodu zaś skalistym ogałęzieniem Kaszka-łysz, odchodzącym ku północy od Głównego grzbietu w rejonie wierzchołka Kupoł. Dwa koryta lodowca Wielkiego Aktru rozdziela grzbiet szczytu Radistow((, a między lodowcami Wielkim Aktru i Małym Aktru wznosi się krótka grań boczna, zakończona szczytem Karatasz, który wznosi się nad "alpłagierem Aktru" i jakby zamyka wąwóz.
Przedni grzbiet jest dobrze widoczny z Czujskiego Traktu - wygląda stamtąd jak wielka, śnieżno-lodowa ściana. Główne kulminacje tego grzbietu to: Kurkurek (3930m) z dwoma drogami 3B, Aktru (4075m), najwyższy punkt grzbietu, na który prowadzą trasy 2, 3 i 4 karegorii trudności, i Korumdu (3800m), stojąca w grani, odchodzącej ku północy od wierzchołka Aktru.  Na wschód od Aktru, w odgałęzieniu Kzyłtasz, leżą szczyt Stażierow ((( (3700m) i Kzyłtasz (3600m). W grzbieciku pomiędzy głównymi grzbietami wznoszą się wierchy Junost' (((( i Studentów, trawers których ocenia się na 2B kategorię trudności.
W Głównym Grzbiecie wznoszą się (ze wschodu na zachód) szczyty Kupoł (3600m), Sneżnaja (3900m) - 2A k.t., UPI (3900m) - 2B k.t. DBS (3900m) i Buriewiestnik (3900m). Trawers odcinka grani od UPI do Buriewiestnika, a ściśle od UPI do łącznika między Głównym a Przednim grzbietem, klasyfikowany jest do 4A k.t. Dalej na wschód w Głównym Grzbiecie stoją szczyty Tamma i Bars, nie przedstawiające sobą trudności technicznych (1B k.t.) i wierch Karagembasz (3950m). Wejście na dwugłowy Karagembasz przez szczyt Tamma oceniane jest jako droga 3A k.t. Od północy ten szczyt podcięty jest stromymi ścianami. Dwie drogi, wyprowadzające od północy na wierzchołki, przeszli alpiniści z obozu "Aktru" i ocenili na 5 k.t. Dalej na wschód od Karagembasza wznosi się piękny szczyt - Tronowa (Maaszej). To najwyższy punkt Głównego grzbietu (4225m). Północna, lodowa ściana tego szczytu, do tej pory niepokonana, wznosi się nad lodowcem Maaszej prawie na kilometr. Oto, proszę, obiekt dla alpinistów najwyższej klasy! Od szczytu Tronowa  Główny grzbiet skręca na północny zachód. Na zachód od niego znajduje się rejon Szawło. Znajdują się tu drogi wszystkich k.t., od 1 do 5 włącznie. Najbardziej interesująca jest góra Skazka( północną ścianą ( dwie drogi 4B k.t.), Krasawica  północną ścianą (5A k.t.) i trawers Skazka-Krasawica (5A k.t.). Rejon Szawło jest bardzo malowniczy. Nie bacząc na długą drogę i uciążliwe podejścia, corocznie przybywają tu liczni alpiniści i turyści górscy z najróżniejszych zakątków naszego kraju , by wspinać się, cieszyć oczy niezwykłym bidokiem jeziora i przeglądających się w nim białych szczytów Skazki i Krasawicy, połowić chariusa i dobrze wypocząć w cieniu przedwiecznych limb.
W ogóle przyroda Ałtaju, jak i wszystkich gór, podporządkowana prawu piętrowości. Każde z pięter nosi wyraźne piętno - w budowie geologicznej, reliefie, roślinności, świecie zwierząt i t.d.

Ogólna budowa geologiczna i rzeźba

W obrębie Ałtaju na powierzchnię wychodzą  spiętrzone w fałdy skały prekambryjskie2 i paleozoiczne3, rozdzielone intruzjami granitów. Skały osadowe przeplatają się w niektórych miejscach ze skałami magmowymi i grubymi pokładami tufów. Połączenie skał, niejednakowych pod względem składu i trwałości, a także bardzo zróżnicowane sposoby ich zalegania stanowią czynniki wpływające na rozwój rzeźby.
W północno-wschodnim Ałtaju przeważają skały dolnego paleozoiku. Dość często spotyka się formacje dewońskie, głównie pochodzenia wulkanicznego.
W mezozoiku4 Ałtaj podlegał rormyciu, które praktycznie unicestwiło góry, powstałe w orogenezie hercyńskiej. Pod koniec mezozoiku w miejscu dzisiejszego Ałtaju rozpościerała się niewysoka, pofalowana równina. Pod koniec paleogenu Ałtaj pod względem rzeźby przypominał dzisiejszy Kazachstan.
Gruntowne zmiany morfologii i struktury Ałtaj przeszedł w czwartorzędzie, w czasie orogenezy alpejskiej. W tym czasie doznał ogólnego wypiętrzenia, najsilniejszego w swojej centralnej części. Współczesne grzbiety górskie wypiętrzyły się najsilniej, inne fragmenty znacznie słabiej, a śródgórskie kotliny (Czujski i Kurajski step i in.) zapadły się. Te ruchy skorupy ziemskiej nie zakończyły się do dziś. Co roku w Ałtaju odnotowuje się 2-3 trzęsienia ziemi. Najsilniejsze z nich, o sile dochodzącej do 8 stopni(, wystąpiły w latach 1903 i 1927, a Kyźnieckie trzęsienie ziemi 19 lipca 1898 r. osiągnęło siłę 11 stopni.
Na tle intensywnego wypiętrzenia tektonicznego grzbietu Bisziirdu działała erozja wodno-lodowcowa, której basen Aktru zawdzięcza swe główne cechy. W skali geologicznej grzbiet Bisziirdu jest zupełnie młody. Formował się on nierównomiernie: najwyżej zostały wydźwignięte części przednia i centralna, skrajne zaś fragmenty podniosły się na znacznie mniejsze wysokości. Rozczłonowanie grzbietu przez erozję wodną rozpoczęło się od zaczątków obecnej sieci rzek. Powstały relief gór sprzyjał gromadzeniu się śniegów, firnu i lodu w okresie rozpoczynającego się właśnie zlodowacenia. Dwukrotne jego wystąpienie pociągnęło za sobą masowe wykształcenie lodowcowych form rzeźby. Ukształtowały się płaskie wododziały, szczątki dawnych wierzchowin, np. Kupol, Tietio; w górnych częściach basenu Aktru powstały kotły karowe, zachowane do dziś; odłożyły się stare moreny.
Alpejska rzeźba regionu formowała się w całkiem niedawnych czasach pod wpływem energicznego działania procesów współczesnego zlodowacenia i wietrzenia. Otaczające basen Aktru granie mają ostre i postrzępione wierzchołki i strome (65-85o)  skaliste zbocza, powstałe wskutek obfitości szczelin w skałach i procesu erozji mrozowej. Działanie tych sił jest na tyle aktywne w grzbiecie Bisziirdu, że to one określają bardzo szybkie tempo powstawania młodej rzeźby. Doskonałym przykładem może być szczyt Karatasz, wznoszący się nad obozem Aktru. Stosunkowo krótkotrwałe obserwacje pozwoliły dostrzec na tej turni powstawanie wklęsłych form rzeźby, jak strome kuluary, żleby, nisze, oraz zwiększenie stromizny zboczy.
Częste lawiny kamienne i obrywy tworzą zalegające u podnóży grani i szczytów rozległe piargi. Nasilenie procesów tworzenia młodej rzeźby zwiększa się wraz z wysokością nad poziomem morza. U podnóża stromych ścian na dużej wysokości piargi te są w dużym stopniu ruchome. Nieco inny jest obraz na zboczach z wystawą południową: tu procesy lodowcowe i mrozowe spotykają się z pracą strumieni. Wskutek tego piargi są bardziej połogie i składają się z drobniejszego materiału. Stąd w rejonie Aktru wyraźnie wykształciła się asymetria zboczy - północne odznaczają się znacznie większą stromizną niż południowe.
Jedną z ważniejszych osobliwości obecnej rzeźby rejonu jest jej dynamika. Obfitość ostrych szczytów i grani, ostańców i skalnych nunataków, rozdzielających lodowce - to przede wszystkim rezultat wietrzenia fizycznego. Jednak nie wolno zapomnieć o wpływie młodej tektoniki na rozwój współczesnych form reliefu. Bez niej trudno sobie wyobrazić tworzenie w wyższych partiach gór form alpejskich w niesłychanie kruchych łupkach. Skrajnie młoda rzeźba jest bardzo charakterystyczna dla stale wznoszących się osiowo grzbietów górskich.
Szczyty rejonu Aktru zbudowane są ze znacznie zmetamorfizowanych, dyslokowanych łupków, zawierających liczne wtrącenia rozmaitych minerałów, co wyjaśnia zróżnicowanie ich zabarwienia. Przeważają łupki z zawartością siarki i chloru, koloru ciemnozielonego. Występują też łupki z domieszką żelaza, koloru rudego. Miejscami łupki poprzecinane są dużą ilością żył kwarcu oraz wtrąceniami granodiorytów. Granity i marmury w tym rejonie nie występują.
Łupki nie są monolitami i charakteryzują się znaczną kruchością. Na wierchach i graniach rozsypują się w płytki. Gdzie indziej spotyka się też łupki w formie długich słupów czy sześcianów. Wszystko to zwiększa trudności wspinaczki na szczyty, zwłaszcza na drogach "ściennych".

Lodowce

Obecne zlodowacenie Ałtaju jest całkiem znaczne. Tylko w grzbiecie Północno-Czujskim naliczono 130 lodowców. Powierzchnia głównych lodowców węzła Bisziirdu (bez Tietio, Kyskynora, Jungura i Szabagi) osiąga 136 km2. Granica śniegów w basenie Aktru przebiega na wysokości 2805-3100m b zależności od wystawy zbocza i innych czynników.
W basenie Aktasz zalegają dwa lodowce dolinne, trzy wierzchowinowe (grzbietowe) i kilka niewielkich lodowców wiszących. Największym lodowcem doliny jest Wielki Aktru.
Wielki Aktru dzieli się na dwie odnogi: lewą, większą powierzchniowo, z wystawą wschodnią i prawą, mniejszą, z wystawą północno-wschodnią. Łączna powierzchnia lodowca wynosi 11,3km2, a jego długość - ok. 8km. Największa grubość lodu dochodzi do 350 m. Te dwie odnogi rozdziela gran szczytu Radistow. W dolnej części lodowce łączą się tworząc wspólne koryto o powierzchni 1 km2. Pola firnowe lodowców leżą w przedziale wysokości 3100-3250m, zaś język spuszcza się do wysokości 2420m.
Mały Aktru położony jest między szczytami Karatasz i Kupoł i zajmuje stromo opadającą dolinę lodowcową. Jego długość - 3km, powierzchnia - 3,6km2. Górna, prawie pozioma część leży na wysokości 3100-3250 m i ma grubość 120-150 m. W tym miejscu lodowiec prawie zawsze zakryty jest śniegiem. Niższa część lodowca wyróżnia się wyjątkowo stromym nachyleniem i wielkim lodospadem. W strefie języka lodowiec staje się nieco bardziej połogi. Od obozu alpinistycznego do lodowca idzie się około 15-20 min.
Wraz z lodowcami typu dolinnego w wąwozie Aktru znajdują się lodowce szczytowe. Ich przykłady to Kypoł, Wodopadnyj i Stażier.
Kupoł w pełni odpowiada swojej nazwie. Pokrywa obszerny, wypukły wododział. Jego powierzchnia wynosi 3 km2; języki sięgają do wysokości 2800-3000m. Wierzch jest lodową równiną, poprzecinaną licznymi podłużnymi i poprzecznymi szczelinami.
Na północnej stronie szczytu Karatasz znajduje się niewielki lodowiec wiszący. Leży na wysokości 3600 m , zajmując powierzchnię 0.5 km2. Obrywa się ku północy, po obu stronach skalnego żebra(?). Szczeliny osiągają do 200 m głębokości. Mimo że niewielki, jest on bardzo aktywny i energicznie żłobi swoje łoże. Latem często obserwuje się na nim obwały.
W górnych piętrach wąwozu Dżeło leży dolinny lodowiec o powierzchni 7,9km2. Oprócz niego jest tam też kilka małych lodowców karowych i wiszących.
Basen Maaszej położony jest w samym centrum węzła Bisziirdu. Lodowiec Wielki Maaszej osiąga długość 10 km, a jego powierzchnia wynosi 19.25 km2. Opuszcza się on do wysokości 2180m. Wielki Maaszej składa się z dwóch "dopływów", lewego i prawego; obu o znacznej miąższości. Lodowiec Mały Maaszej jest od nich znacznie mniejszy.
W górze doliny Szawło spotykamy mnóstwo małych lodowczyków i dwa duże dolinne- lewy i prawy Szawlinski. Całkowita powierzchnia zlodowacenia doliny Szawło wynosi 23 km2. W ogóle zlodowacenie doliny Szawło ma charakter szczątkowy - przeważają tu lodowce karowe i wiszące.
Znaczne zlodowacenie występuje także w Przednim Grzbiecie. Znajduje się tu 11 lodowców o łącznej powierzchni 15 km2. Większość z nich opuszcza się ku północy, w stronę stepu Kurajskiego. Największy z nich to Kurumdu.
W całej grupie Bisziirdu można zliczyć ponad 75 lodowców.

Rzeki

Rzeki grupy górskiej Bisziirdu w swoim przebiegu i przepływach są bardzo do siebie podobne. Dlatego ich charakterystykę można przedstawić na przykładzie rzeki Aktru.
Aktru na całej swej długości od źródła do ujścia z gór (14-15 km) i połączenia z Czują jest bardzo zróżnicowana. Powyżej obozu płynie wąską doliną w jednym korycie, niżej rozdziela się na mnóstwo odnóg o dopływów, by dalej wrócić znów do jednego koryta. W ciągu dnia w rejonie obozu nie można jej pokonać wbród; jedynie przed świtem można znaleźć miejsce, w którym przeprawa byłaby możliwa. Podobnie zmienia się stan wód w zależności od pogody. W letnie, słoneczne dni woda huczy w pędzie a w dni pochmurne - jej szumu prawie nie słychać z obozu. Prędkość przepływu wody w zależności od tych warunków zmienia się od 1.8 do 4.0 m/s i większej.
Powierzchnia basenu rzeki Aktru to 40 km2, średnia jego wysokość - 3100 m; powierzchnia pod lodowcami - 17 km2. Głównym źródłem wody są topniejące śniegi i lody. Przepływy i poziom wody w rzece zależy głównie od pogody - jasny pogodny dzień sprzyja topnieniu śniegu i lodu i body w rzece przybywa znacznie szybciej, niż w dni pochmurne. Charakterystyczne, że deszcze mają nieznaczny wpływ na zasilanie rzeki. Niewielkie deszcze nie tylko nie zwiększają ilości wody w rzece, lecz często nawet w czasie opadów jest jej mniej - spowodowane jest to mniejszym tempem topnienia śniegów  i lodów. Tylko gwałtowne ulewy bądź długotrwałe intensywne opady zwiększają przepływ rzeki Aktru.
Na rzece dobrze widoczne są zmiany przepływów w ciągu doby, jednak dobowe maksima i minima przepływów mogą występować w różnym czasie. W okresie intensywnego tajania lodowców najwyższe i najniższe stany wód występują później.  Minimalne stany występują zwykle w godzinach 5-7, a maksymalne od 15 do 20.

Roślinność

Jak we wszystkich górach, tak i w węźle Bisziirdu roślinność rozmieszczona jest piętrowo:
1) piętro górskich stepów (800-1500 m);
2) piętro górskich lasów lub tajgi (regiel górny - 1200-2400 m);
3) piętro tundry górskiej (1800-2800 m);
4) piętro łąk alpejskich (2500-3000m)
Oczywiście granice pomiędzy nimi nie przebiegają wzdłuż wyraźnych, regularnych linii; piętra zazębiają się wzajemnie, "wrastają" jedno w dugie na różnych wysokościach, w zależności od orografii, wystawy zboczy i innych czynników.
Roślinność górskich stepów jest bardzo dobrze reprezentowana na rozległym fragmencie stepu Kurajskiego, położonego u północnych podnóży grzbietu Północno-Czujskiego. Charakteryzuje się prawie zupełnym brakiem lasów, niskimi ziołoroślami i oddzielnie rosnącymi krzewami. Bardziej suche, równe fragmenty porastają  trawy, bylice i gęste darnie roślin motylkowych. Step jako całość ma posępny, żółtoszary koloryt i tylko po obrzeżach rzek i jezior zachowuje soczystą zieleń. Tam, gdzie step Kurajski przechodzi w przedgórza, na zboczach pojawia się las. Z oddali, z traktu Czujskiego, strefa lasu wydaje się gęstym, ciemnozielonym dywanem, przykrywającym podnóża błyszczących wiecznymi lodami szczytów Przedniego Grzbietu. W Ałtaju rosną modrzew, limba syberyjska, sosna, świerk i jodła. Tajga w rejonie Aktru składa się głównie z modrzewia.
Tajga modrzewiowa wznosi się do 2000 m. Ten las, jasny, z delikatną zielenią, wyjątkowo piękny bywa wiosną, kiedy miękkie igły modrzewi zaczynają się dopiero rozwijać.
"Cedr" - limba rośnie w górnej części piętra leśnego, tworząc jego górną granicę. Podczas gdy modrzewie wyróżniają się smukłością, limby zwykle są krzywe a ich pnie, zwłaszcza w wyższych fragmentach lasu, przybierają najbardziej wydumane kształty. W okolicach obozu "Aktru" i powyżej niego las tworzą wyłącznie limby.
Podszyt modrzewiowej i limbowej tajgi składa się z najróżniejszych krzewów. Można tu spotkać różne gatunki tawuł, wiciokrzewów (Lonicera sp.), róż, głogów, berberysów, porzeczek. W lukach rośnie masowo karagana z żółto zabarwioną korą. Pnie drzew i krzewów oplatają pnącza (czegoś czego nie ma w słowniku) z dużymi, białymi kwiatami.
Obszar przejściowy między tajgą a łąkami alpejskimi w opisywanym rejonie zajmuje dość szerokie piętro, które można nazwać górską tundrą. Tworzą ją zarośla niskich krzewów i krzewinek. To przede wszystkim brzoza( i w mniejszej liczbie różne wierzby. Brzoza ( nazywana tu "czira" albo "jernik") nie wznosi się nad ziemię wyżej niż 40-60 cm i rośnie bardzo gęsto. Jej pnie są pochylone, często płożące, krzywe, z odbijającymi pędami; liście drobne, owalne, ząbkowane. Przez takie zarośla trudno się przedrzeć i człowiekowi, i koniom.
Największą powierzchnię "jernik" zajmuje na północnych skłonach całego Przedniego Grzbietu.
Łąki alpejskie w interesującym nas rejonie Ałtaju nie są zbyt rozprzestrzenione i występują mozaikowato, oddzielnymi płatami na bardziej połogich fragmentach grzbietu. Najczęściej występują na wilgotnych, płaskich fragmentach terenu.
Pokryte są barwnymi kwiatami. Najbardziej rzucają się w oczy białe zawilce((, złotożółte jaskry, błękitne orliki(((. Wiele jest fiołków z dużymi kwiatami kolorów od żółtego do ciemnoniebieskiego, łomikamieni( (?), jaskrawo różowych pierwiosnków nad brzegami strumieni. Ponad tymi ostatnimi wznoszą się wielkopłatkowe puchary goryczek ałtajskich. Są też niezapominajki, czerwone i żółte "mytniki"(?), kilka gatunków cebulowych. Zupełnie wysoko, w szczelinach skał i na stromych trawniczkach  rosną różowy łomikamień, maleńki przetacznik, i miniaturowa wierzba karłowata, wysoka na kilka centymetrów, za to z kotkami kwiatów. A pośród płatów śniegu wyrastają "łżewodozbor" wielkokwiatowy z jaskrawofioletowymi kwiatami, żółte jaskry i wreszcie rozliczne porosty.

Świat zwierząt

Świat zwierząt Ałtju jest charakterystyczny dla tajgi. W okolicach obozu "Aktru" można spotkać tak typowych "sybiraków" jak rosomak, soból, burunduk czy kabarga.  Właśnie przez Ałtaj przebiega południowo-zachodnia granica występowania tych gatunków.
Tylko kabarga występuje nieco dalej na zachód, do Tarbagataju. Jelenia północny i łosia spotykamy w najdalej na wschód wysuniętych częściach Ałtaju; w opisywanym rejonie są rzadkie. Oprócz gatunków typowo syberyjskich w skład tutejszej fauny wchodzą też niektórzy przedstawiciele świata gór Azji Środkowej.
Nie ma takiego podejścia do Aktru, żeby alpiniści nie spotkali jakichś zwierząt. Przy wyjściach w rejon Szawło prawie za każdym razem udaje się zobaczyć pięknego marala.
Nad obozem, na zboczach Kzyłtasza, prawie codziennie można schwytać w szkła lornetki górskiego kozła. Nazywa się je tutaj bunami. Prawie niczym nie różnią się od kozłów środkowoazjatyckich - teke czy kijkow.
Liczba gatunków ptaków sięga 100. W wysokich górach z pewnością usłyszycie i zobaczycie "górskiego indyka" - ulara. Ałtajski ular to oddzielny gatunek, zwany białobrzuchym. Jest znacznie większy od kaukaskiego. Wiele ularów gnieździ się tuż nad obozem, w okolicach postoju "złoty hotel" i pod Kupołem. W zaroślach płożączej się brzozy, jerniku, wyprowadzają swe pisklęta kuropatwy biała i tundrowa .
W tajdze żyją jarząbki, cietrzewie, głuszce; przejmująco krzyczą pstre orzechówki(?) i rdzawe "kukszi"((. przelatują rozmaite drozdy - jest ich tu kilka gatunków. Wywodzą trele "czeczewice", "zjabliki", pliszki. W krzewach i na okrajkach lasu osiedlają się najlepsi śpiewacy - niebiesko brzuche "warakuszki" i słowik czerwonogardły.
Nasz podmoskiewski słowik to ptaszek szareńki, niewidoczny, tutejszy natomiast, syberyjski, sławny nie tylko ze swoich pieśni, lecz również z żywej, rzucającej się w oczy barwy.
Poniżej obozu, na jeziorach Isztykol i Karakol gnieżdżą się rozliczne kaczki i kuliki. W jeziorach tych w wolny dzień można połowić ryb: chariusa spotyka się tu dość rzadko, można go łowić w Jeziorach Szawlińskich; za to niewielka, lecz bardzo smaczna rybka osman bierze nieustannie.
Gadów i płazów w Aktru, jak i wszędzie w górach, mało. Węże, w tym jadowite żmije, można spotkać tylko nisko, przy jeziorach. Nie ma w górach osławionego syberyjskiego "gnusa"(((, więc alpiniści nie cierpią od ślepaków, komarów i meszek. Nie na darmo wszystkie kopytne - marale, kabargi, sarny - wędrują w gorące pory roku w góry, trzymając się górnej granicy lasu i hal.

Aktru to zakątek osobliwej urody. Widziałem wiele gór: Alpy, Tatry, Karpaty, Kaukaz, Ałaj, Tien-Szan, Pamir, Sajany... Ale gdyby mnie spytali, gdzie widziałem najpiękniejsze góry, bez zastanowienia podał bym taki adres: Ałtaj, Grzbiet Północno-Czujski, dolina Szawło.
Piękno dziewiczej przyrody, duży wybór szczytów i tras, wszystko to czyni obóz "Aktru" wspaniałym miejscem dla wypoczynku i uprawiania alpinizmu.
1 Aktru - poprawnie Akturu
(-przedniego - przyp.tł.
(( radiotelegrafistów
((( praktykantów, aplikantów
(((( młodość
( bajka
2skały prekambryjskie - wspólne określenie wszystkich skał do paleozoiku (ery azoiczna i proterozoiczna)
3 Paleozoik - trzecia era historii Ziemi. Dzieli się na sześć okresów: kambr, ordowik, sylur, dewon, karbon, perm. Era paleozoiczna zakończyła się około 200 mln. lat temu.
4 Mezozoik - czwarta era w historii Ziemi. Dzieli się na 3 okresy: Trias, jurę i kredę.
( nie podano w jakiej skali
( "brzoza polarna" - prawdopodobnie B.rotundifolia
((- prawdopodobnie Anemonoides sp.

((( Aquilegia glandulosa
( - prawdopodobnie skalnice
(( - trudne do zidentyfikowania. Nazwy podano fonetycznie.
((
((( ogólnie - wszelkie latające, gryzące robactwo